કાવ્ય-3 શીલવંત સાધુને 

કવિ-ગંગા સતી

કવિ પરિચય-

  ગંગાબા કહળસંગ નો જન્મ ભાવનગર જિલ્લા ના રાજપરા માં થયો હતો. તેમણે સમાધિ લેતા પહેલાં તેમના શિષ્ય પાનબાઈ ને બાવન દિવસ સુધી એક-એક રચના સંભરાવી હતી,જે આજે ભજન રૂપે પ્રચલિત છે  'વીજળીને ચમકારે','મેરુ રે ડગે','શીલવંત સાધુને','ભક્તિ કરવી તેણે'વગેરે ગંગા સતી ના જાણીતા પદો છે .

    પ્રસ્તુત ભજન માં એક આદર્શ સંત કેવા હોય એની વાત કરી છે  .જેનામાં સર્વ ગુણો નો વિકાસ થયો હોય એ શીલ છે. જેનું ચિત્ત શુદ્ધ હોય, જેના મન માં શત્રુ કે મિત્ર એવા કોઈ ભેદ ન હોય, પ્રભુ માં  જ જેનું મન પરોવયેલું હોય, મન-વચન-કર્મ જેનાં એક હોય, આઠે પ્રહર આનંદ માં રહેતા હોય એવા સાધુ ને વારે વારે નમવાની વાત ગંગાસતી એ કરી છે.

સમાનાર્થી શબ્દ

શીલવંત- શીલવાળું, સદાચારી

ઉર-હૈયું

મિથ્યા-ફોગટ,વ્યર્થ

પ્રહર-ત્રણ કલાક,સાડા સાત ઘડી

તળપદા શબ્દ

નિરમળ-નિર્મળ

રૂડી-સારી

માં'રાજ-મહારાજ

પરમારથ-પરમાર્થ

રે'વે-રહે

વચનુમા-વચનોમાં

વેવાર-વ્યવહાર

પોર-પ્રહર

સગતું-સંગત

વિરુદ્ધાર્થી શબ્દ

નિર્મળ× મલિન

શત્રુ×મિત્ર

વ્યવહાર×દુર્વ્યવહાર

રૂઢિ પ્રયોગ

નામ ને રૂપ મિથ્યા કરવું  -  નિર્મોહી થઈ ને જીવવું

તરિયા નો તાર જાગી ઊઠવો -  સમજણશક્તિ નો ઉદય થવો.

આઠે પહોર આનંદ - હમેશા પ્રસન્ન રહેવું 

શબ્દ સમૂહ માટે એક શબ્દ

પારકા ના હિત  માટે કાર્ય કરવું - પરમાર્થ

મલિન નથી તેવું - નિર્મળ

એક વાક્ય માં ઉત્તર લખો.

(1) શીલવંત સાધુ શાને મિથ્યા કરી જાણે છે?

જ-નામરૂપ ને

(2) ગંગા સતી નો જન્મ ક્યાં થયો હતો?

જ- રાજપરામાં જીલ્લો ભાવનગર

(3) શિલવંત સાધુના ચિત્તની વૃત્તિ કેવી હોય છે?

જ- નિર્મળ

(4) શીલવંત સાધુ નો શબ્દાર્થ આપો.

જ ચારિત્ર્યવાન

(5) શીલવંત સાધુને સામા પ્રીત હોય છે?

જ- પરમાર્થ માં

(6) ગંગા સતી કેવા સાધુને વારમવાર નમવાનું કહે છે?

જ- શીલવંત સાધુને

(7) શીલવંત સાધુને કાવ્ય માં કોના લક્ષણો વર્ણવાયા છે?

જ- આદર્શ સંતના

ત્રણ-ચાર વાક્ય માં ઉત્તર લખો 

(1)' જેને જાગી ગયો તુરીયાનો તાર રે' એટલે શું?

જ- મનુષ્ય જીવનની ચોથી અને છેલ્લી અવસ્થા તુંરિયાવસ્થા (ધ્યાનાવસ્થા)માં છે તૂરી વાદ્ય (તુંરિયા) દ્વારા જેનું  ચિત્ત પ્રભુ ના ધ્યાનમાં લાગે છે, તે તુરીયા અવસ્થા જેને આ અવસ્થા પ્રાપ્ત થાય તેને સસાર ના સુખ દુખ વ્યાપતા નથી..

(2) શીલવંત સાધુને કાવ્ય ની કવિયત્રી. વારંવાર. નમવાનું શા માટે કહે છે?

જ- શીલવંત સાધુ મા આદર્શ સંતના તમામ ગુણો હોય છે એના ચિત્ત  ની વૃત્તિ પરમાત્મામાં લીન હોય છે ગમે તેવી પરિસ્થિતિમાં પણ એના વર્તનમાં કોઈ ફેર પડતો નથી આવા સંત પર જ પરમાત્માની કૃપા વરસે છે આથી કવિયત્રી શીલવંત સાધુને વારંવાર નમવાનું કહે છે.

(3) શત્રુ અને મિત્ર સાથે  શીલવંત  સાધુ      કેવો વ્યવહાર કરે છે?

જ- શીલવંત સાધુ સાથે શત્રુ અને મિત્ર સમભાવ રાખી, સરળવ્યવહાર રાખે છે ,એને શત્રુ પ્રત્યે તિરસ્કાર હોતો નથી એ રીતે મિત્ર સાથે મમત્વ હોતું નથી તે નિસ્પૃહી હોય છે એનું મન કાયમ પ્રભુમાં પરોવાયેલું હોય છે

નીચેના પ્રશ્નનો આઠ-દસ વાક્યમાં ઉત્તર લખો.

પ્રશ્ન-1 શીલવંત સાધુ તમે કોને કહેશો તે કાવ્યના આધારે જણાવો.

જવાબ-1 પ્રસ્તુત ભજનમાં એક આદર્શ સંત કેવા હોય એની વાત ગંગાસતીએ કરી છે

         'શીલવંત સાધુ ને' પદ્ માં ગંગાસતીએ પાનબાઈને ચારિત્ર્ય વાન સાધુ ને ઓળખી તેનો જ સગ કરવાની સલાહ આપતા શિલવંત સાધુના લક્ષણો આ પ્રમાણે દર્શાવ્યા છે  સાધુ  ચારિત્ર્ય શીલહોય છે.તેઓ હંમેશા નિર્મળ અને પવિત્ર હોય છે આથી જ પરમાત્માની એમના પર કૃપા વરસે છે એમનું લક્ષ્ય તો કેવળપરમાર્થ જ હોય છે  એમને કેવળ પરમાત્માના વચનોમાં જ વિશ્વાસ હોય છે એમના મન વચન અને વાણીમાં એકરૂપતા હોય છે એ આઠે પહોર દિવ્ય આનંદમાં રહે છે એમની તુરીયા અવસ્થા  જાગી ગઈ 

હોય છે એ મોહ માયાથી પર હોય છે આવા સંતો નો સત્સંગ કરવાથી જ સંસાર તરી જવાય છે

      આમ, ગંગાસતીએ શિલવંત સાધુના લક્ષણો દર્શાવ્યા છે