1. દરેક____ ને હવાની જરૂર છે.
ઉતર : સજીવ

2. હવાને જોઈ શકાતી નથી પરંતુ તેની હાજરી અનુભવી શકાય છે. ( ✓ કે X )
ઉત્તર : ✓

3. પવન એટલે શું ?
ઉત્તર : ગતિશીલ હવાને પવન કહે છે. હવા જયારે એક જગ્યાએથી બીજી જગ્યાએ વહન પામે ત્યારે તેને પવન કહે છે.

4. ________ દરમ્યાન પવન ખૂબ જ ઝડપથી ફુકાય છે.
ઉત્તર : વાવાઝોડા

5. પવનની દિશા સૂચવનારા સાધનને___ કહે છે.
(A) વાયુયંત્ર
(B) વાયુયાને
(C) વેધર - કૉક      ✓
(D) પવન - કૉક

6. હવા જગ્યા રોકે છે , તે સાબિત કરતો પ્રયોગ વર્ણવો . 
ઉત્તર : 
હેતુ : હવા જગ્યા રોકે છે તે દર્શાવવું.
પદાર્થ : પાણી , સાંકડા મોંવાળી કાચની શીશી , કાચનું પાત્ર.
આકૃતિ :


પદ્ધતિ : એક પહોળા મોંવાળા કાચના પાત્રમાં પોણા ભાગ સુધી પાણી ભરો. સાંકડાં મોંવાળી કાચની શીશીને તેમાં ઊંઘી ધીમે ધીમે દાખલ કરો. પાણી શીશીમાં દાખલ થાય છે કે નહીં તે જુઓ. હવે શીશીને પાણીમાં સહેજ ત્રાંસી કરો. બંને વખતના અવલોકન પરથી શું કહી શકાય.
અવલોકન : ઊંધી રાખેલી શીશીમાં પાણી દાખલ થતું નથી. શીશીને ત્રાંસી કરતાં બુડબુડ અવાજ સાથે હવાના પરપોટા બહાર નીકળતા દેખાય છે અને શીશીમાં પાણી દાખલ થાય છે. જયાં સુધી શીશીમાં હવા હતી , ત્યાં સુધી પાણી શીશીમાં દાખલ થતું નથી.
નિર્ણય : હવા જગ્યા રોકે છે.

7. હવાના ભૌતિક ગુણધર્મો જણાવો.
ઉત્તર : (1) હવા વિવિધ વાયુઓનું મિશ્રણ છે. 
(2) હવાને રંગ નથી. 
(3) હવા દળ ધરાવે છે. 
(4) શુદ્ધ હવા પારદર્શક છે. 
(5) હવા જગ્યા રોકે છે. 
(6) હવા અનુભવી શકાય છે, જોઈ શકાતી નથી.

8. વાતાવરણ એટલે શું ?
ઉત્તર : આપણી પૃથ્વી હવાના પાતળા આવરણથી ઘેરાયેલી છે. આ આવરણ પૃથ્વીની સપાટીથી ઘણા કિલોમીટર સુધી વિસ્તરેલું છે , જેને વાતાવરણ કહે છે.

9. પૃથ્વીની આજુબાજુના હવાના સ્તરને________કહે છે.
ઉત્તર : વાતાવરણ

10 . પર્વતારોહકો પર્વતારોહણ સમયે પોતાની સાથે ઑક્સિજન સિલિન્ડર લઈ જાય છે , કારણ કે ...
ઉત્તર : પૃથ્વીની સપાટીથી નજીકની હવામાં પૂરતા પ્રમાણમાં ઓક્સિજન હોય છે. પરંતુ પર્વત પર ઊંચાઈએ જતાં ધીમે ધીમે ઓક્સિજનના પ્રમાણૌમાં ઘટાડો થતો જાય છે. આથી , પર્વતારોહકો પર્વત આરોહણ સમયે ઑક્સિજન સિલિન્ડર સાથે રાખે છે જેથી પૂરતા પ્રમાણમાં ઑક્સિજન મળી રહે.

11. હવા એ સંયોજન છે. ( ✓ કે X )
ઉત્તર : ×

12 . હવા ___________છે.
(A) તત્ત્વ
(B) સંયોજન
(C) મિશ્રણ      ✓
(D) વરાળ

13. હવા ઠંડી સપાટીના સંપર્કમાં આવે ત્યારે શું થાય છે ? આમ થવાનું કારણ જણાવો.
ઉત્તર : હવામાં ભેજ સ્વરૂપે પાણી રહેલું છે. આ હવા ઠંડી સપાટીના સંપર્કમાં આવે ત્યારે ભેજ ઠંડો પડી પાણીના સૂક્ષ્મ ટીપાંમાં ફેરવાઇ જાય છે. આમ , હવામાં રહેલો ભેજ ઠંડી સપાટીના સંપર્કમાં આવતા ઠંડો પડીને પાણીમાં ફેરવાય છે.

14. હવામાં રહેલા પાણીની બાષ્પના જથ્થાને શું કહે છે ?
(A) ભેજ      ✓
(B) ઝાકળ
(C) ધુમાડો
(D) પાણી

15. હવામાં ભેજ સ્વરૂપે પાણી રહેલું છે. ( ✓ કે X )
ઉત્તર : ✓

16. કુદરતમાં_________માટે હવામાં પાણીની બાષ્પનું હોવું ખૂબ જ મહત્ત્વનું છે.
(A) કાર્બનચક્ર
(B) ઑક્રિસજન ચક
(C) જળચક્ર      ✓
(D) નાઇટ્રોજન ચક્ર

17. દહન માટે હવા જરૂરી છે , તે સાબિત કરતો પ્રયોગ વર્ણવો.
ઉત્તર :
હેતુ : દહન માટે હવા જરૂરી છે તેમ સાબિત કરવું.
પદાર્થ : કાચનો પ્યાલો, મીણબત્તી, દીવાસળીની પેટ
પદ્ધતિ : સમતલ સપાટી પર મીણબત્તી સળગાવીને ઊભી ગોઠવો. હવે તેના પર કાચનો પારદર્શક પ્યાલો ઊંધો ઢાંકી દો. થોડા સમય પછી અવલોકન કરો.
અવલોકન : સળગતી મીણબત્તી પર પ્યાલો ઊંધો પાડતા થોડા સમય પછી મીણબત્તી ઓલવાઇ જાય છે. ઊંધા પાડેલા પ્યાલા વડે રોકાયેલી જગ્યામાં હવા હોય છે , જેમાં ઑક્સિજન વાયુ હોય છે. જયાં સુધી હવા અને ઑક્સિજન મળે છે ત્યાં સુધી મીણબત્તી સળગવાનું ચાલુ રહે છે. ઑક્સિજન વપરાઈ જતાં મીણબત્તી ઓલવાઈ જાય છે.
નિર્ણય : દહન માટે હવા (ઑક્સિજન) જરૂરી છે.

18. સળગવાની ક્રિયા આ વાયુની ગેરહાજરીમાં શક્ય નથી.____
(A) ઑક્સિજન      ✓
(B) કાર્બન ડાયૉક્સાઇડ
(C) નાઇટ્રોજન
(D) આપેલ તમામ

19. હવામાં રહેલો કયો વાયુ દહનપોષક છે ?
ઉતર : હવામાં રહેલો ઑક્સિજન વાયુ દહનપોષક વાયુ છે.

20. હવામાં નાઇટ્રોજનનું પ્રમાણ કેટલામા ભાગનું છે ?
(A) 2/3
(B) 3/4
(C) 4/5      ✓
(D) 1/2

21. નાઇટ્રોજન દહનપોષક વાયુ છે. ( ✓ કે × )
ઉત્તર : ×

22. કારણ આપો : બંધ રૂમમાં પદાર્થ સળગાવવાથી ગૂંગળામણ અનુભવાય છે.
ઉત્તર : જયારે કોઈ પદાર્થ સળગાવવામાં આવે ત્યારે હવામાનો ઑક્સિજન વપરાય છે અને કાર્બન ડાયોક્સાઇડ વાયુ ઉત્પન્ન થાય છે. બંધ રૂમમાં પદાર્થ સળગાવવાથી ઉત્પન્ન થયેલો CO2 બહાર જતો નથી અને નવો ઑક્સિજન દાખલ થતો નથી. આથી શ્વાસોચ્છવાસની ક્રિયા , પૂરતો ઑક્સિજન ન મળતા સરળતાથી થઈ શક્તી નથી અને ગૂંગળામણ અનુભવાય છે.

23. વનસ્પતિજન્ય અને પ્રાણીજન્ય પદાર્થોના સળગવાથી____ વાયુ વપરાય છે જ્યારે____ વાયુ ઉત્પન્ન થાય છે.
(A) નાઇટ્રોજન , ઑક્સિજન
(B) ઓકિસજન , નાઇટ્રોજન
(C) ઓરિજન , કાર્બન ડાયોક્સાઇડ      ✓
(D) કાર્બન ડાયોક્સાઇડ , નાઇટ્રોજન

24. મોં વડે હવા લેવાથી શું થાય છે ?
ઉત્તર : મોં ખુલ્લું રાખી હવા ( શ્વાસ ) લેવાથી હવામાં રહેતાં તમામ વાયુઓ, ધૂળના રજકણો, સૂક્ષ્મજીવો, ધુમાડાનાં રજકણો વગેરે અંદર પ્રવેશે છે. જેનાથી શારીરિક સ્વાસ્થ જોખમાય છે.

25. હવામાં ધૂળ અને ધુમાડો કેવી રીતે ઉમેરાય છે ?
ઉત્તર : વિવિધ વાહનોમાં વપરાતાં બળતષ્ણના દહનથી અને કચરાનું દહન થવાથી ધુમાડો ઉત્પન્ન થાય છે. કારખાનાં અને ઉદ્યોગોમાંથી સર્જાતા ધુમાડો લાંબી ચીમની દ્વારા હવામાં ઉમેરાય છે. તેમજ પવનના કારણે હલકાં ધૂળના રજકણો હંમેશા હવામાં હાજર હોય છે. ખોદકામ , બાંધકામ થતાં હોય ત્યારે ધૂળના રજકણો ઉમેરાય છે.

26. હવામાં કયા પ્રકારનાં ઘન રજકણો છે ?
(A) ધૂળનાં રજકણો
(B) ફૂલોની પરાગરજ
(C) ધુમાડો
(D) આપેલ તમામ      ✓

27. ફૅક્ટરીઓની ચીમની લાંબી રાખવામાં આવે છે, કારણ કે ....
ઉત્તર : ફૅક્ટરીઓમાં વિવિધ પ્રકારનાં બળતણ વપરાય છે તથા રાસાયણિક પ્રક્રિયાઓ થાય છે. જેનાથી ધુમાડો દૂષિત વાયુઓ , રજકણો વગેરે ઉત્પન્ન થાય છે. જેને ચીમની દ્વારા હવામાં ઊંચે મુક્ત કરવામાં આવે છે. જે વાતાવરણમાં ઊંચે જતાં રહે છે જેથી આપણા અને અન્ય સજીવોના શ્વાસમાં જતા રોકી શકાય છે અને આરોગ્ય જોખમાતું નથી.

28. હવામાં રજકણોનું પ્રમાણ દરેક સ્થળે એકસરખું હોય છે. ( ✓ કે × )
ઉત્તર : ×

29. નાકની અંદર રહેલા___અને____ ધૂળને શ્વસનતંત્રમાં જતાં અટકાવે છે.
ઉતર : સૂક્ષ્મ વાળ ‚ શ્લેષ્મ

30. હવામાં_____ ભાગ નાઇટ્રોજન વાયુનો છે.
(A) 21 %
(B) 78 %      ✓
(C) 99 %
(D) 0.03 %