ધોરણ ૧૨ આંકડાશાસ્ત્ર ભાગ : ૦૧ પાઠ : ૦૧ સૂચક આંક PART 05

● અચલ આધારમાંથી પરંપરિત આધારમાં અને પરંપરિત આધારમાંથી અચલ આધારમાં પરિવર્તન :

જ્યારે ચલની કિંમતોની મૂળ માહિતીને બદલે ફકત તેના પરથી અચલ આધારે કે પરંપરિત આધારે મેળવેલા સૂચક આંક આપેલ હોય ત્યારે આધાર પરિવર્તનની જરૂર પડે છે.
જો ચલ ની કિંમતોના ટૂંકાગાળામાં થતા ફેરફારો જાણવાની જરૂરિયાત ઊભી થાય તો

કોઇ પણ એક સમયે ચલની કિંમતની સરખામણી કોઇ બીજા સમયની કિંમત સાથે કરવી હોય

(A) અચલ આધારના સૂચક આંકનું પંરપરિત આધારના સૂચક આંકમાં પરિવર્તન:
અચલ આધારના સૂચક આંકનું પંરપરિત આધારના સૂચક આંકમાં પરિવર્તન કરવાનું સૂત્ર નીચે મુજબ છે :

ઉદાહરણ : 8 એક રાજ્યમાં હુન્નર ઉદ્યોગના ઉત્પાદનના નીચે આપેલ અચલ આધારની રીતે મેળવેલા સૂચક આંકનું પરંપરિત આધારના સૂચક આંકમાં પરિવર્તન કરો.

વર્ષ	અચલ આધારે સૂચક આંક
2009	120
2010	132
2011	96
2012	144
2013	138
2014	108

(જવાબ : 100, 110, 72.73, 150, 95.83, 78.26)

24. અમદાવાદના ઔદ્યોગિક કામદાર માટે વર્ષ 2015ના જાન્યુઆરી માસથી ઓક્ટોમ્બર માસના ખોરાકના અચલ આધારે સૂચક આંક નીચે મુજબ છે. તે પરથી પંરપરિત આધારે સૂચક આંક ગણો. (સ્વા. 1.2, પ્રશ્ન નં.–3)

વર્ષ	ખોરાકનો સૂચક આંક
જાન્યુઆરી	271
ફેબ્રુઆરી	270
માર્ચ	268
એપ્રિલ	268
મે	278
જૂન	283
જુલાઈ	283
ઓગસ્ટ	293
સપ્ટેમ્બર	293
ઓક્ટોમ્બર	299

(જવાબ : 100, 99.63, 99.26, 100, 103.73, 101.80, 100, 103.53, 100, 102.05)

25. અચલ આધારે મેળવેલ નીચેના સૂચક આંકોને પરંપરિત આધારના સૂચક આંકોમાં ફેરવો.

વર્ષ	અચલ આધારે સૂચક આંક
2012	110
2013	170
2014	205
2015	230
2016	290
2017	305

(જવાબ : 100, 154.55, 120.59, 112.59, 112.20, 126.09, 105.17)

26. અચલ આધારે મેળવેલ નીચેના સૂચક આંકોને પંરપરિત આધારના સૂચક આંકોમાં ફેરવો.

વર્ષ	અચલ આધારે સૂચક આંક
2014	190
2015	196
2016	200
2017	195
2018	205
2019	200

(જવાબ : 100, 103.16, 102.04, 97.15, 105.13, 97.56)

ઉદાહરણ : 9 વર્ષ 2007-08 આધારે ચીજવસ્તુઓના જથ્થાબંધ ભાવના સૂચક આંક નીચે મુજબ છે. તે પરથી પરંપરિત આધારે સૂચક આંક ગણો.

વર્ષ	જથ્થાબંધ ભાવનો સૂચક આંક
2008-09	126
2009-10	130.8
2010-11	143.3
2011-12	156.1
2012-13	167.6
2013-14	177.6
2014-15	181.2
2015-16	177.2

(જવાબ : 126, 103.81, 109.56, 108.93, 107.37, 105.97, 102.03, 97.79)

27. વર્ષ 2007-08 આધારવર્ષ તરીકે લઇ નીચે આપેલ યંત્ર અને યંત્ર–સામગ્રીના જથ્થાબંધ ભાવના અચલ આધારના સૂચક આંક પરથી પંરપરિત આધારના સૂચક આંક મેળવો. (સ્વા. 1.2, પ્રશ્ન નં.–2)

વર્ષ	યંત્ર અને યંત્ર–સામગ્રીનો સૂચક આંક
2008-09	117.4
2009-10	130.8
2010-11	143.3
2011-12	156.1
2012-13	167.6
2013-14	177.6
2014-15	181.2
2015-16	177.2

(જવાબ : 117.4, 100.51, 102.80, 103.13, 102.64, 102.49, 102.28)

28. કોઇ એક કંપનીના શેરના જાન્યુઆરી 2014ને આધારે જુદા જુદા મહિનાના સરેરાશ બંધ ભાવો અંગેના સૂચક આંક નીચે મુજબ છે. તે પરથિ પરંપરિત આધારે સૂચક આંક ગણો. (સ્વા. – D, પ્રશ્ન નં.–9)

મહિનો	અચલ આધારે સૂચક આંક
જાન્યુ.’14	100
ફેબ્રુ.’14	104
માર્ચ ’14	105
એપ્રિલ ’14	108
મે ’ 14	109
જુન ’14	127

(જવાબ : 100, 104, 100.96, 102.86, 100.93, 116.51)

29. વર્ષ 2011ને આધારે મેળવેલા નીચેના અચલ આધારના સૂચક આંકો પરથી પરંપરિત આધારે સૂચક આંકો મેળવો.

વર્ષ	અચલ આધારે સૂચક આંક
2012	225
2013	275
2014	300
2015	310
2016	320
2017	350

(જવાબ : 225, 122.22, 109.09, 103.33, 103.23, 109.375)