: કૌટુંબિક અંદાજપત્રની રીત અને કુલ ખર્ચની રીત :

યાદ રાખો :
  • આ રીતમાં દાખલામાં બંને રીતે સૂચક આંક શોધવામાં આવે છે.
  • આ રીતના દાખલામાં આધારવર્ષ અને ચાલુ વર્ષના ભાવ તથા આધારવર્ષ અથવા ચાલુ વર્ષનો જથ્થો (બેમાંથી એક જ) આપેલ હોય છે.

કુલ ખર્ચની રીત
જ્યારે આધારવર્ષનો જથ્થો આપેલ હોય ત્યારે (લાસ્પેયરનો સૂચક આંક)

જ્યારે ચાલુ વર્ષનો જથ્થો આપેલ હોય ત્યારે (પાશેનો સૂચક આંક)

કૌટુંબિક અંદાજપત્રની રીત
ત્યારબાદ આ રીતમાં I અને W મેળવી ભારિત સરેરાશનો ઉપયોગ કરીને સૂચક આંક શોધવામાં આવે છે. (રીત નં. 3નો ઉપયોગ કરવો.)


જો દાખલામાં એકમ પરિવર્તન કરવાની જરૂર જણાય તો સૌપ્રથમ એકમ પરિવર્તન કરવા.

ઉદાહરણ : 18 નીચેની માહિતી પરથી વર્ષ 2014ને આધારે વર્ષ 2015નો કુલ ખર્ચની રીતે તેમજ કૌટુંબિક અંદાજપત્રની રીતે જીવનનિર્વાહ ખર્ચના સૂચક આંકની ગણતરી કરો.

વસ્તુ

એકમ

વર્ષ 2014નો જથ્થો

વર્ષ 2014નો ભાવ (રૂ.)

વર્ષ 2015નો ભાવ (રૂ.)

ઘઉં

કિવન્ટલ

35 કિગ્રા

1600

1800

ચોખા

કિગ્રા

25 કિગ્રા

40

45

તુવેરદાળ

કિગ્રા

20 કિગ્રા

60

120

તેલ

લિટર

10 લિટર

80

90

કાપડ

મીટર

20 મીટર

30

45

કેરોસીન

લિટર

15 લિટર

28

35

(જવાબ : સૂચક આંક : 141.48, કુલ ખર્ચમાં ટકાવારી વધારો : 41.48%)


90. એક વિસ્તારના કામદાર વર્ગ માટે કાપડના સમૂહના ખર્ચની વિગતો નીચે પ્રમાણે છે, તે પરથી કુલ ખર્ચ અને કૌટુંબિક બજેટની રીતે કાપડના સમૂહનો સૂચક આંક ગણો. (સ્વા.–1.4, પ્રશ્ન નં.–5)

વસ્તુ

એકમ

વર્ષ 2010નો જથ્થો

વર્ષ 2010નો ભાવ (રૂ.)

વર્ષ 2014નો ભાવ (રૂ.)

સાડી

નંગ

5

300

400

ધોતી

નંગ

8

70

100

શર્ટિંગ

મીટર

20

32.40

38

અન્ય

મીટર

15

20.90

23.80

(જવાબ : કુલ ખર્ચની રીતે સૂચક આંક : 129.64, કૌટુંબિક અંદાજપત્રની રીતે સૂચક આંક : 129.64)


91. નીચે આપેલી માહિતી પરથી કુલ ખર્ચની રીતે અને કૌટુંબિક અંદાજપત્રની રીતે વર્ષ 2015નો સૂચક આંક ગણો અને આ બંને સૂચક આંક સમાન છે કે કેમ તે જણાવો. (સ્વા.–એફ, પ્રશ્ન નં.–5)

વસ્તુ

એકમ

વર્ષ 2013

વર્ષ 2015

વપરાશ (જથ્થો)

ભાવ (રૂ.)

ભાવ (રૂ.)

ઘઉં

કિવન્ટલ

100 કિગ્રા

1800

2400

ચોખા

20 કિગ્રા

40 કિગ્રા

700

800

ખાંડ

કિગ્રા

40 કિગ્રા

30

36

તેલ

કિગ્રા

60 કિગ્રા

108

120

દાળ

20 કિગ્રા

40 કિગ્રા

2000

2400

ઘી

કિગ્રા

36 કિગ્રા

400

480

(જવાબ : કુલ ખર્ચની રીતે સૂચક આંક : 118.58, કૌટુંબિક અંદાજપત્રની રીતે સૂચક આંક : 118.58, બંને સૂચક આંક સરખા છે.)


92. નીચ આપેલી માહિતી પરથી કુલ ખર્ચની રીતે અને કૌટુંબિક અંદાજપત્રની રીતે વર્ષ 2017નો સૂચક આંક ગણો અને આ બંને સૂચક આંક સમાન છે કે કેમ તે જણાવો.

વસ્તુ

એકમ

વપરાશ (જથ્થો)

ભાવ (રૂ.)

વર્ષ 2015

વર્ષ 2015

વર્ષ 2017

ઘઉં

કિવન્ટલ

25 કિગ્રા

1800

2200

ચોખા

કિવન્ટલ

9 કિગ્રા

2450

2700

બાજરી

20 કિગ્રા

10 કિગ્રા

220

340

ખાંડ

1 કિગ્રા

8 કિગ્રા

39

52

ગોળ

1 કિગ્રા

6 કિગ્રા

75

100

તલ

1 કિગ્રા

3 કિગ્રા

110

195

(જવાબ : કુલ ખર્ચની રીતે સૂચક આંક : 136.93, કૌટુંબિક અંદાજપત્રની રીતે સૂચક આંક : 136.93, બંને સૂચક આંક સરખા છે.)


93. નીચેની માહિતી પરથી કુલ ખર્ચની રીતે અને કૌટુંબિક અંદાજપત્રની રીતે સૂચક આંક મેળવો.

વસ્તુ

એકમ

વપરાશ (જથ્થો)

વર્ષ 2015

ભાવ (રૂ.)

વર્ષ 2015

વર્ષ 2016

A

100 કિગ્રા

20 કિગ્રા

120

228

B

20 કિગ્રા

12 કિગ્રા

40

82

C

1 કિગ્રા

6 કિગ્રા

6.40

16

D

1 કિગ્રા

3 કિગ્રા

12

27

E

1 નંગ

10 નંગ

1

1.70

(જવાબ : કુલ ખર્ચની રીતે સૂચક આંક : 218.13, કૌટુંબિક અંદાજપત્રની રીતે સૂચક આંક : 218.33)


94. ખોરાકી ચીજોના ભાવ અને વપરાશની આપેલી માહિતી પરથી કુલ ખર્ચની રીતે અને કૌટુંબિક અંદાજપત્રની રીતે વર્ષ 2016નો સૂચક આંક શોધો અને બંને જવાબોમાં શો ફરક પડે છે તે જણાવો.

વસ્તુ

વર્ષ 2012

વર્ષ 2016

જથ્થો (કિગ્રા)

ભાવ (રૂ.)

ભાવ (રૂ.)

ઘઉં

60

50

100

ચોખા

40

60

180

બાજરી

15

40

60

ઘી

25

100

300

(જવાબ : કુલ ખર્ચની રીતે સૂચક આંક : 254.12, કૌટુંબિક અંદાજપત્રની રીતે સૂચક આંક : 254.12, બંને સૂચક આંક સરખા છે.)


95. નીચે આપેલી માહિતી પરથી વર્ષ 2016 માટે કુલ ખર્ચની રીતે અને કૌટુંબિક અંદાજપત્રની રીતે બળતણના સમૂહનો સૂચક આંક શોધો.

વસ્તુ

એકમ

વર્ષ 2013

વર્ષ 2015

વપરાશ (જથ્થો)

ભાવ (રૂ.)

ભાવ (રૂ.)

કોલસો

કિગ્રા

30

6.00

8.00

કેરોસીન

લિટર

2

8.80

9.90

લાકડું

કિગ્રા

40

3.00

5.10

દીવાસળી

ડઝન

1

2.50

3.00

ગૅસ

સિલિન્ડર

1

200

300

(જવાબ : કુલ ખર્ચની રીતે સૂચક આંક : 147.43, કૌટુંબિક અંદાજપત્રની રીતે સૂચક આંક : 147.43)


96. નીચે આપેલી માહિતી પરથી વર્ષ 2016 માટે કુલ ખર્ચની રીતે અને કૌટુંબિક અંદાજપત્રની રીતે જીવનનિર્વાહ ખર્ચના સૂચક આંકની રચના કરો અને આ બંને સૂચક આંક સમાન છે કે કેમ તે જણાવો.

વસ્તુ

એકમ

વર્ષ 2013

વર્ષ 2015

વપરાશ (જથ્થો)

ભાવ (રૂ.)

ભાવ (રૂ.)

A

કિવન્ટલ

35 કિગ્રા

400

600

B

ગ્રામ

20 ગ્રામ

5

8

C

ડઝન

24 નંગ

14

21

D

નંગ

30 નંગ

5

6

E

20 કિગ્રા

25 કિગ્રા

120

180

F

લિટર

40 લિટર

14

22.40

(જવાબ : કુલ ખર્ચની રીતે અને કૌટુંબિક અંદાજપત્રની રીતે સૂચક આંક : 151.86, બંને સૂચક આંક સરખા મળે છે.)